Điều kiện thành lập doanh nghiệp kiểm toán độc lập

Kiểm toán tài chính là một hoạt động kiểm tra hoạt động tài chính nhằm xác minh tính trung thực và hợp lý của các tài liệu, số liệu kế toán, báo cáo tài chính của tổ chức, cơ quan đơn vị, doanh nghiệp, bảo đảm việc tuân thủ các chuẩn mực và các quy định kế toán hiện hành. Qua đó, giúp cơ quan quản lý nhà nước, cổ đông hay thành viên công ty và công chúng có được những thông tin minh bạch về tình hình tài chính của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.

* Theo cơ sở pháp lý thì kiểm toán tài chính có 3 loại:

- Kiểm toán Nhà nước: Do cơ quan kiểm toán Nhà nước thực hiện đối với các doanh nghiệp có vốn của nhà nước nhằm kiểm tra sự minh bạch, đúng chuẩn mực kế toán tài chính theo quy định của pháp luật.

- Kiểm toán độc lập: Do các công ty kiểm toán độc lập thực hiện khi doanh nghiệp thuê đơn vị dịch vụ kiểm toán vào để tiến hành hoạt động kiểm toán một cách khách quan, độc lập để không chịu sự tác động từ ban điều hành doanh nghiệp đó nhằm kiểm tra và xác minh các báo cáo đảm bảo trung thực, chính xác và khách quan, từ đó báo cáo minh bạch hoạt động tài chính cho cổ đông, thành viên hay cộng đồng những người có quan tâm theo dõi đến hoạt động của doanh nghiệp đó.

- Kiểm toán nội bộ: Do bộ phận Kiểm toán nội bộ trong công ty thực hiện dưới sự chỉ đạo của Ban điều hành nhằm kiểm tra và rà soát các dữ liệu kế toán đảm bảo tuân thủ đúng nguyên tắc kế toán và theo đúng quy định về quản lý kế toán tài chính của công ty.

Kiểm toán độc lập có nhiệm vụ kiểm tra và xác nhận sự trung thực, tính hợp lý các báo cáo tài chính của doanh nghiệp một cách độc lập, không chịu sự tác động từ ban điều hành. Hoạt động này mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp thực hiện kiểm toán độc lập, đó là:

1. Quản lý nhà nước: Thực hiện đúng yêu cầu của pháp luật quy định đối với các doanh nghiệp bắt buộc phải kiểm toán theo Luật Kiểm toán độc lập. Ngoài ra, cơ quan quản lý thuế có cơ sở đáng tin cậy hơn khi tiến hành quyết toán thuế và các nghĩa vụ thuế liên quan của doanh nghiệp.

2. Nhà đầu tư, cổ đông, thành viên: Thấy được tình hình kinh doanh thông qua kết quả kiểm toán đáng tin cậy, từ đó giúp họ dễ dàng ra quyết định ủng hộ Ban điều hành trong việc tiếp tục góp vốn, giữ vốn hay rút vốn.

3. Các tổ chức tài chính, ngân hàng: Có cơ sở đánh giá khách quan năng lực hoạt động của doanh nghiệp, từ đó dễ dàng ra quyết định tiếp tục cho vay hay phải thu hồi nợ.

4. Các đối tác, nhà cung cấp: Thấy được sự minh bạch của doanh nghiệp, dễ dàng ra quyết định tiếp tục hợp tác, cung ứng hàng hóa, vật tư hay ngừng cung cấp.

5. Người lao động: Nắm được tình hình phát triển của doanh nghiệp đúng thực tế, khách quan để từ đó nhìn thấy được tiềm năng phát triển tại doanh nghiệp, từ đó dễ dàng ra quyết định tiếp tục cống hiến để vươn lên hay tìm kiếm cơ hội ở một môi trường khác.

Điều 37 của Luật Kiểm toán độc lập quy định các đối tượng doanh nghiệp dưới đây bắt buộc phải kiểm toán độc lập, cụ thể như sau:

1. Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài;

2. Tổ chức tín dụng được thành lập và hoạt động theo Luật các tổ chức tín dụng;

3. Tổ chức tài chính, doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm.

4. Công ty đại chúng, tổ chức phát hành và tổ chức kinh doanh chứng khoán.

5. Doanh nghiệp nhà nước, trừ doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong lĩnh vực thuộc bí mật nhà nước theo quy định của pháp luật phải được kiểm toán đối với báo cáo tài chính hàng năm;

6. Doanh nghiệp, tổ chức thực hiện dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A sử dụng vốn nhà nước, trừ các dự án trong lĩnh vực thuộc bí mật nhà nước theo quy định của pháp luật phải được kiểm toán đối với báo cáo quyết toán dự án hoàn thành;

7. Doanh nghiệp, tổ chức có vốn góp của Nhà nước và dự án sử dụng vốn nhà nước khác do Chính phủ quy định phải được kiểm toán đối với báo cáo tài chính hàng năm hoặc báo cáo quyết toán dự án hoàn thành;

8. Doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam phải được kiểm toán đối với báo cáo tài chính hàng năm.

Luật Kiểm toán độc lập số 67/2011/QH12 quy định tại Điều 13 về Các hành vi bị nghiêm cấm đối với doanh nghiệp kiểm toán như sau:

1. Nghiêm cấm thành viên tham gia cuộc kiểm toán và doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam thực hiện các hành vi sau đây:

a) Mua, nhận biếu tặng, nắm giữ cổ phiếu hoặc phần vốn góp của đơn vị được kiểm toán không phân biệt số lượng;

b) Mua, bán trái phiếu hoặc tài sản khác của đơn vị được kiểm toán có ảnh hưởng đến tính độc lập theo quy định của chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán;

c) Nhận hoặc đòi hỏi bất kỳ một khoản tiền, lợi ích nào khác từ đơn vị được kiểm toán ngoài khoản phí dịch vụ và chi phí đã thỏa thuận trong hợp đồng đã giao kết;

d) Sách nhiễu, lừa dối khách hàng, đơn vị được kiểm toán;

đ) Tiết lộ thông tin về hồ sơ kiểm toán, khách hàng, đơn vị được kiểm toán, trừ trường hợp khách hàng, đơn vị được kiểm toán chấp thuận hoặc theo quy định của pháp luật;

e) Thông tin, giới thiệu sai sự thật về trình độ, kinh nghiệm và khả năng cung cấp dịch vụ của kiểm toán viên hành nghề và doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam;

g) Tranh giành khách hàng dưới các hình thức ngăn cản, lôi kéo, mua chuộc, thông đồng với khách hàng và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh khác;

h) Thực hiện việc thu nợ cho đơn vị được kiểm toán;

i) Thông đồng, móc nối với đơn vị được kiểm toán để làm sai lệch tài liệu kế toán, báo cáo tài chính, hồ sơ kiểm toán và báo cáo sai lệch kết quả kiểm toán;

k) Giả mạo, khai man hồ sơ kiểm toán;

l) Thuê, mượn chứng chỉ kiểm toán viên và Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán để thực hiện hoạt động nghề nghiệp;

m) Cung cấp dịch vụ kiểm toán khi không đủ điều kiện theo quy định của Luật này;

n) Hành vi khác theo quy định của pháp luật;

2. Ngoài các quy định tại khoản 1 Điều này, nghiêm cấm kiểm toán viên, kiểm toán viên hành nghề thực hiện các hành vi sau đây:

a) Hành nghề kiểm toán với tư cách cá nhân;

b) Giả mạo, cho thuê, cho mượn hoặc cho sử dụng tên và chứng chỉ kiểm toán viên, Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán để thực hiện hoạt động kiểm toán;

c) Làm việc cho hai doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam trở lên trong cùng một thời gian;

d) Hành vi khác theo quy định của pháp luật.

3. Nghiêm cấm đơn vị được kiểm toán và tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện các hành vi sau đây:

a) Chọn tổ chức, cá nhân không đủ điều kiện hành nghề kiểm toán để ký hợp đồng kiểm toán;

b) Từ chối cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết cho việc kiểm toán theo yêu cầu của kiểm toán viên hành nghề hoặc doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam;

c) Cản trở công việc của thành viên tham gia cuộc kiểm toán;

d) Cung cấp sai lệch, không trung thực, không đầy đủ, không kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến cuộc kiểm toán;

đ) Mua chuộc, hối lộ, thông đồng với thành viên tham gia cuộc kiểm toán và doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam để làm sai lệch tài liệu kế toán, báo cáo tài chính, hồ sơ kiểm toán và báo cáo kiểm toán;

e) Che giấu hành vi vi phạm pháp luật về tài chính, kế toán;

g) Đe dọa, trả thù, ép buộc thành viên tham gia cuộc kiểm toán nhằm làm sai lệch kết quả kiểm toán;

h) Hành vi khác theo quy định của pháp luật.

4. Các hành vi nghiêm cấm khác

a) Nghiêm cấm tổ chức, cá nhân can thiệp trái pháp luật và cản trở hoạt động nghề nghiệp của kiểm toán viên hành nghề, doanh nghiệp kiểm toán, chi nhánh doanh nghiệp kiểm toán nước ngoài tại Việt Nam.

b) Nghiêm cấm lợi dụng chức vụ, quyền hạn vi phạm quy định về cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán, Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán, kiểm tra, kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán, xử lý kỷ luật và xử lý vi phạm hành chính trong hoạt động kiểm toán độc lập.